Blog
Tin tức & Sự kiện
Thư viện khoa học
Dự án
Video
Tìm hiểu về thủy triều sẽ giúp hiểu tại sao hiện tượng này có thể gây ra những tác động lớn đối với tự nhiên và con người. Thủy triều là một hiện tượng tự nhiên quan trọng, ảnh hưởng đến đời sống của chúng ta và liên quan đến nhiều vấn đề khác nhau. Trong bài viết dưới ây, hãy cùng công ty Reecotech tìm hiểu về hiện tượng thủy triều, đặc điểm và cách dư báo thủy triều hiệu quả nhất.
Thủy triều là gì?
Nhiều nguồn tài liệu giải thích hiện tượng thủy triều là do nước biển hoặc nước sông dâng cao và hạ xuống luân phiên theo chu kỳ hàng ngày, thường từ 2-3 lần mỗi ngày. Hiện tượng này chủ yếu do lực hấp dẫn của Mặt Trời và Mặt Trăng tác động lên Trái Đất.
Thủy triều là hiện tượng nước biển và nước sông lên xuống theo chu kỳ thời gian, bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thiên văn. Trong âm Hán-Việt, “thủy” có nghĩa là nước, còn “triều” chỉ cường độ nước dâng lên và rút xuống. Sự thay đổi lực hấp dẫn từ Mặt Trăng (chủ yếu) và từ các thiên thể khác như Mặt Trời (nhỏ hơn) khi Trái Đất quay đã tạo ra hiện tượng nước dâng lên (triều lên, thường gọi là “nước lớn”) và nước rút xuống (triều xuống, tức “nước ròng”) vào những khoảng thời gian nhất định trong ngày.
Hiện tượng thủy triều xuất hiện do đâu?
Hiện tượng thủy triều xuất hiện từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng chủ yếu có ba yếu tố chính:
- Lực hấp dẫn giữa Mặt Trăng và Mặt Trời: Cả Mặt Trăng và Mặt Trời đều tác động lực hấp dẫn lên Trái Đất. Tuy nhiên, lực hấp dẫn của Mặt Trăng lớn hơn, chiếm khoảng ⅔ tổng lực hấp dẫn tác động đến Trái Đất. Lực này khiến thủy quyển kéo cao lên, tạo thành một hình elip với đỉnh nằm trực diện với Mặt Trăng (còn được gọi là miền nước lớn thứ nhất).
- Lực ly tâm khi Trái Đất xoay quanh trục: Lực ly tâm tác động khiến thủy quyển phình ra, tạo thành hình elip có đỉnh thứ hai nằm đối diện với miền nước lớn thứ nhất, được gọi là miền nước lớn thứ hai.
- Trọng lực và lực thủy triều: Lực hấp dẫn từ Mặt Trời và Mặt Trăng cùng trọng lực là nguyên nhân chính tạo thành triều cường, khiến bề mặt nước biển phình ra ở phía gần và xa Mặt Trăng nhất. Khi Trái Đất xoay, lực thủy triều tác động tạo thành các đợt sóng thủy triều, khiến nước biển dâng lên và hạ xuống theo chu kỳ trong ngày.
Ngoài những nguyên nhân chính trên, hiện tượng thủy triều và độ cao triều cường còn phụ thuộc vào cường độ lực hút Trái Đất, đặc tính địa hình ven biển, gió và áp suất khí quyển. Trong trường hợp lực hút giữa Mặt Trăng và Mặt Trời trùng nhau, sẽ hình thành các đợt triều cường dâng cao.
Các khái niệm liên quan đến thủy triều
Sau khi đã hiểu rõ nguyên nhân hình thành thủy triều, dưới đây là một số khái niệm liên quan đến hiện tượng này:
a/ Triều cường: Đây là thời điểm trong chu kỳ thủy triều khi mực nước biển đạt độ cao nhất. Triều cường xảy ra hai đến ba lần trong một ngày, là lúc nước biển dâng cao nhất.
b/ Triều kiệt: Triều kiệt là thời điểm trong chu kỳ khi mực nước biển xuống thấp nhất. Thời điểm này xảy ra hai đến ba lần trong một ngày, khi nước biển ở mức thấp nhất.
c/ Chu kỳ bán nhật triều: Đây là khoảng thời gian giữa hai lần triều cường hoặc hai lần triều kiệt liên tiếp. Chu kỳ này biểu thị khoảng thời gian mà một vị trí cụ thể trên Trái Đất trải qua từ một triều cường đến triều cường hoặc từ một triều kiệt đến triều kiệt.
Các khái niệm này giúp ta hiểu rõ hơn về đặc điểm thủy triều, tác động thủy triều và ảnh hưởng đến môi trường.
Đặc điểm và thời gian lên xuống của thủy triều
Dưới đây là ba đặc điểm tiêu biểu của thủy triều:
a/ Giai đoạn của thủy triều
Các giai đoạn của thủy triều bao gồm:
- Triều dâng (flood tide): Xảy ra khi mực nước biển dâng lên trong vài giờ, làm ngập các khu vực gian triều.
- Triều cao (high tide): Khi nước dâng lên đạt đến điểm cao nhất của nó.
- Triều xuống (ebb tide): Mực nước biển hạ thấp trong vài giờ, làm lộ ra các khu vực gian triều.
- Triều thấp: Khi nước hạ thấp đến điểm thấp nhất của nó.
b/ Đặc điểm nhận dạng
Hiện tượng thủy triều có thể được nhận dạng qua một số đặc điểm cụ thể:
- Hiện tượng ngập triều: Khi mực nước biển dâng lên cao và bao phủ các khu vực tiếp giáp giữa biển và đất liền.
- Mực nước triều dâng: Ở những thềm lục địa rộng lớn và phình to, mực nước triều dâng sẽ cao hơn.
- Thủy triều hạ thấp: Mực nước hạ xuống thấp nhất khi chúng đến các đảo nằm ngoài đại dương.
- Dòng nước chảy của triều cường: Không mạnh trong đại dương mở, nhưng cửa sông và các vịnh của bờ biển có thể ảnh hưởng đến dòng chảy của triều lên và triều xuống.
- Ngăn cản triều cường: Khi Trái Đất quay, các lục địa khổng lồ trên hành tinh phình to ra, ngăn không cho triều cường di chuyển về phía Tây.
- Con nước ròng: Là hiện tượng nước rút sau khi xuất hiện triều cường.
c/ Chu kỳ và tần suất xuất hiện
Dưới đây là các thông tin chi tiết về chu kỳ và tần suất xuất hiện của thủy triều:
- Chu kỳ triều cường: Có chu kỳ thay đổi định kỳ trong khoảng thời gian dao động từ 12 giờ 25 phút một lần.
- Tần suất trong một ngày: Nhờ vào lực tác động của Mặt Trăng và Mặt Trời, triều cường sẽ xuất hiện ba lần, gồm hai lần cao nhất và một lần thấp nhất. Một hiện tượng khác là nguyệt thực cũng liên quan đến chu kỳ của Mặt Trăng và Mặt Trời. Bạn cần theo dõi bài viết được trích dẫn để hiểu rõ hơn về hiện tượng này.
Các đặc điểm này giúp nâng cao kiến thức về thủy triều, dòng chảy thủy triều, và sự tác động của thủy triều đến môi trường biển.
=> Tìm hiểu các thiết bị đo khí tượng hải văn tại công ty Reecotech
Phân loại thủy triều thường gặp
Thủy triều được chia thành ba loại chính, cụ thể như sau:
Nhật triều
Đây là loại thủy triều mà mực nước biển chỉ dao động một lần lên và một lần xuống trong một ngày. Điều này tạo thành nước ròng cao và nước ròng thấp.
Thời gian triều lên và triều xuống cách nhau khoảng 24 giờ. Ví dụ, nếu mực nước hạ thấp vào lúc 10 giờ sáng hôm nay, thì vào ngày hôm sau, nó sẽ xuống vào lúc 11 giờ sáng. Tương tự, triều lên cũng theo chu kỳ này.
Bán nhật triều
Bán nhật triều là hiện tượng mà mực nước biển dâng cao hai lần trong một ngày, tạo thành các đỉnh triều không đồng đều. Hiện tượng này chủ yếu xảy ra ở khu vực xích đạo.
Mỗi ngày sẽ có hai lần thủy triều lên và hai lần thủy triều xuống, với thời gian cách nhau khoảng 12 giờ 25 phút.
Thủy triều hỗn hợp
Đây là sự kết hợp của cả nhật triều và bán nhật triều, thể hiện sự không đều đặn của mực nước biển lên xuống trong một ngày. Thủy triều hỗn hợp có thể có hai lần triều lên và hai lần triều xuống, nhưng mực nước lên xuống không đều nhau.
Ngoài ba loại chính trên, còn có hai loại thủy triều phổ biến khác là thủy triều đen và thủy triều cực đại. Bạn có thể tìm hiểu thêm để phân biệt các loại thủy triều này và hiểu rõ hơn về hiện tượng thủy triều và ảnh hưởng của nó đến môi trường.
Vì sao cần theo dõi thủy triều?
Hiện tượng thủy triều đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm:
- Hỗ trợ hệ sinh thái: Thủy triều cung cấp dinh dưỡng từ đáy biển cho mặt nước, loại bỏ chất độc và làm sạch các vùng nước tù, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh vật dưới nước phát triển.
- Khai thác tài nguyên biển: Thủy triều hỗ trợ việc đánh bắt cá và tôm, giúp tăng thu nhập và ổn định kinh tế cho các cộng đồng ven biển.
- Bảo vệ đất liền: Thủy triều giúp hạn chế nước mặn xâm nhập, điều hòa khí hậu và giảm thiểu nguy cơ từ các hiện tượng thiên tai như sóng biển dữ dội, bão và lũ lụt.
- Bồi đắp phù sa: Thủy triều đóng góp vào sự phát triển của thực vật và động vật ven biển, cải thiện chất lượng đất và sinh cảnh cho các loài.
Như vậy, thủy triều có vai trò đặc biệt quan trọng trong tự nhiên. Việc theo dõi thủy triều cần được thực hiện để:
- Dự báo và xác định chu kỳ của thủy triều: Điều này giúp điều hướng và quản lý giao thông hàng hải, giảm rủi ro và tối ưu hóa hoạt động vận chuyển hàng hóa.
- Cung cấp thông tin cho khai thác tài nguyên: Thủy triều cung cấp nguồn dữ liệu hữu ích cho việc khai thác thủy hải sản và năng lượng tái tạo tại khu vực ven biển.
- Bảo tồn và phát triển hệ sinh thái ven biển: Đảm bảo môi trường sống cho các sinh vật biển và duy trì sự cân bằng sinh thái.
- Nghiên cứu quy luật tự nhiên: Phân tích dữ liệu thủy triều để hiểu sâu hơn về các quy luật tự nhiên và biến động môi trường.
- Quản lý rủi ro và phòng tránh hiện tượng thời tiết nguy hiểm: Cảnh báo sớm về các hiện tượng như sóng thần, bão và lũ lụt giúp bảo vệ cộng đồng và cơ sở hạ tầng.
Cách dự báo thủy triều bằng công nghệ
Công nghệ hiện đại đã đóng góp đáng kể vào việc cải thiện độ chính xác và hiệu quả của dự báo thủy triều. Dưới đây là những phương pháp và công nghệ chính được sử dụng:
- Sử dụng vệ tinh: Quan sát từ không gian bằng vệ tinh cung cấp dữ liệu chi tiết về mực nước biển và các biến đổi khí hậu liên quan, giúp theo dõi và dự báo thủy triều với độ chính xác cao.
- Altimetry radar: Công nghệ radar đo lường độ cao của bề mặt nước biển từ vệ tinh, cho phép phân tích và dự báo sự thay đổi của độ cao nước biển.
- Hệ thống cảm biến và phao đo: Được đặt tại các vị trí chiến lược dọc theo bờ biển, hệ thống cảm biến ghi lại mực nước biển theo thời gian thực, cung cấp dữ liệu quan trọng để phân tích thủy triều. Các phao đo lường áp suất nước và biến đổi của nó dưới đáy biển giúp theo dõi mực nước biển liên tục.
- Mô hình máy tính: Sử dụng các mô hình toán học và vật lý để mô phỏng các quá trình thủy động lực học của biển, giúp dự báo mực nước biển và các hiện tượng thủy triều một cách chính xác.
- Công nghệ IoT (Internet of Things): Mạng lưới thiết bị IoT thu thập và truyền tải dữ liệu về mực nước biển, áp suất, và các yếu tố khác liên quan đến thủy triều. Công nghệ này cho phép giám sát mực nước biển từ xa và liên tục.
- Ứng dụng di động và phần mềm dự báo: Các ứng dụng di động cung cấp thông tin dự báo thủy triều cho người dùng, bao gồm ngư dân, du khách, và chuyên gia. Phần mềm như Thời Tiết 4M phân tích và dự báo chi tiết về thời gian, độ cao, và chu kỳ của mực nước biển.
Các công nghệ này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao độ chính xác của dự báo thủy triều, cải thiện quản lý và ứng phó với các hiện tượng tự nhiên.
=> Xem thêm: Cảm biến đo thủy triều 5217/5217R
Một số câu hỏi về hiện tượng thủy triều
Trả lời một số thắc mắc về hiện tượng thủy triều:
Thủy triều có gây ngập lụt không?
Thủy triều có thể gây ngập lụt ở các khu vực ven biển thấp, đặc biệt là khi nước dâng kết hợp với các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, mưa lớn, và áp thấp nhiệt đới. Các thành phố ven biển như TP. Hồ Chí Minh, Bangkok, và Jakarta thường xuyên đối mặt với nguy cơ ngập lụt do sự kết hợp của thủy triều cao và mưa lớn.
Thủy triều có dễ quan sát không?
Hiện tượng thủy triều dễ quan sát, đặc biệt là ở các vùng ven biển. Sự thay đổi mực nước rõ rệt trong ngày giúp người dân và du khách dễ dàng nhận biết. Khi thủy triều lên, bạn sẽ thấy nước biển dâng cao hơn trên bờ, còn khi nước xuống, mực nước rút ra xa, để lại nhiều vùng bờ biển trống trải. Lịch thủy triều có thể được tìm thấy dễ dàng trên mạng hoặc thông qua các ứng dụng di động, cho phép bạn biết chính xác thời điểm độ cao nước biển lên và xuống.
Việt Nam có thủy triều không?
Do vị trí địa lý nằm gần đường xích đạo và tiếp giáp với Biển Đông, hiện tượng thủy triều ở Việt Nam rất phổ biến. Thủy triều ảnh hưởng lớn đến nhiều hoạt động kinh tế và đời sống của người dân, đặc biệt là trong ngành ngư nghiệp và giao thông đường thủy. Bạn có thể quan sát thủy triều rõ rệt nhất ở các khu vực như Vịnh Bắc Bộ, Biển Đông, và đồng bằng sông Cửu Long. TP. Hồ Chí Minh thường gặp ngập lụt do triều cường vào các tháng mùa mưa.
Kết luận
Hiểu rõ về thủy triều, nguyên nhân, tác động và vai trò của nó là rất quan trọng. Mặc dù hiện tượng này là một phần tự nhiên không thể tránh khỏi, nhưng với sự hiểu biết và công nghệ tiên tiến, chúng ta có thể quản lý và ứng phó hiệu quả hơn.