Ô nhiễm môi trường nước là gì? Hậu quả, biện pháp khắc phục tại Việt Nam

Nước chiếm khoảng 70% diện tích bề mặt Trái Đất và là thành phần thiết yếu đối với tất cả các cơ thể sống. Tuy nhiên, ô nhiễm nguồn nước đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng không chỉ ở các quốc gia phát triển mà còn đặc biệt cấp bách tại các quốc gia đang phát triển, nơi việc bảo vệ môi trường nước chưa được quan tâm đúng mức. Vậy, ô nhiễm môi trường nước là gì? Những hậu quả của việc nhiễm nguồn nước tại Việt Nam như thế nào? Hãy cùng Reecotech tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây!

Ô nhiễm nguồn nước là gì?

Ô nhiễm môi trường nước, hay còn gọi là Water pollution trong tiếng Anh, là hiện tượng nguồn nước (bao gồm cả nước mặt và nước ngầm) bị nhiễm bẩn, dẫn đến sự thay đổi tiêu cực về thành phần và chất lượng của nước. Điều này khiến nước chứa các chất độc hại, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, hệ sinh vật và môi trường.

Ô nhiễm nước có thể được nhận diện qua một số biểu hiện rõ rệt, chẳng hạn như nước có màu lạ (màu vàng, màu đen, màu nâu đỏ, v.v.), mùi lạ (mùi tanh hôi, thối nồng nặc, mùi thum thủm, v.v.), cũng như sự xuất hiện của váng, bọt khí, và việc nhiều sinh vật sống trong nước bị chết. Các nguồn ô nhiễm thường gặp bao gồm phân bón và thuốc trừ sâu từ nông nghiệp, nước thải và chất thải từ chế biến thực phẩm, chì, thủy ngân và các kim loại nặng khác, cùng với chất thải hóa học từ các ngành công nghiệp.

=> Xem thêm: Quan trắc chất lượng nước – Tầm quan trọng và những thông tin bạn cần biết

Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước hiện nay

Hậu quả ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng đến sức khỏe con người

Hầu hết các loại ô nhiễm nước đều có tác động xấu đến sức khỏe của con người, động vật và thực vật. Dù ô nhiễm nước có thể không gây ảnh hưởng ngay lập tức, nhưng những tác động tiêu cực có thể xuất hiện sau thời gian tiếp xúc lâu dài. Các dạng ô nhiễm nước khác nhau gây hại theo những cách khác nhau:

• • Kim loại nặng từ các hoạt động công nghiệp có thể tích tụ trong hồ và sông, gây hại cho sinh vật biển như cá và động vật có vỏ, từ đó ảnh hưởng đến con người khi tiêu thụ chúng. Những kim loại nặng này có thể gây chậm phát triển, dị tật bẩm sinh và ung thư.
  • Chất thải công nghiệp chứa nhiều hợp chất độc hại, gây hại cho sức khỏe thủy sản. Một số chất độc có thể gây tác dụng nhẹ, trong khi những chất khác có thể dẫn đến tử vong. Các chất độc này có thể ức chế hệ miễn dịch, gây suy giảm khả năng sinh sản hoặc ngộ độc cấp tính.
  • Chất ô nhiễm từ nước thải thường dẫn đến các bệnh truyền nhiễm cho các loài thủy sinh và sinh vật trên cạn qua nguồn nước uống. Ô nhiễm vi sinh vật trong nước là vấn đề nghiêm trọng ở các nước đang phát triển, với các bệnh như dịch tả và sốt thương hàn là nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ sơ sinh.
  • Hạt sunfat từ mưa axit có thể gây hại cho sức khỏe sinh vật ở các sông và hồ, và có thể dẫn đến tử vong.
  • Các hạt lơ lửng trong nước ngọt làm giảm chất lượng nước uống cho con người và ảnh hưởng xấu đến môi trường sống của sinh vật biển. Những hạt lơ lửng này có thể giảm lượng ánh sáng mặt trời xuyên qua nước, làm gián đoạn sự phát triển của thực vật quang hợp và vi sinh vật.

Hậu quả ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng đến nền kinh tế

Ô nhiễm nước có thể gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế do chi phí xử lý và ngăn ngừa ô nhiễm. Chất thải không phân hủy nhanh chóng có thể tích tụ trong nước và trôi ra các đại dương.

Ô nhiễm nước ngầm có thể được kiểm soát bằng cách ngăn chặn các chất ô nhiễm xâm nhập vào các nguồn nước gần đó. Có nhiều phương pháp xử lý nước để ngăn ngừa ô nhiễm, chẳng hạn như sử dụng bộ lọc sinh học, hóa chất, hoặc bộ lọc cát.

Dù những kỹ thuật này cần chi phí duy trì, nhưng chi phí phòng ngừa ô nhiễm thường thấp hơn nhiều so với chi phí làm sạch nước ô nhiễm. Chi phí làm sạch ô nhiễm nước phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

• • Vị trí ô nhiễm: Vị trí của ô nhiễm nguồn nước rất quan trọng trong việc xác định chi phí làm sạch. Ô nhiễm ở khu vực dễ tiếp cận sẽ có chi phí dọn dẹp thấp hơn.
  • Quy mô khu vực ô nhiễm: Diện tích ô nhiễm càng lớn thì chi phí làm sạch càng cao.
  • Loại chất gây ô nhiễm: Một số chất ô nhiễm khó làm sạch hơn các loại khác, do đó chi phí làm sạch cũng sẽ cao hơn.

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước

Ô nhiễm môi trường nước hiện nay trên toàn cầu xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm:

• • Chất thải công nghiệp
  • Nước thải sinh hoạt chưa được xử lý
  • Hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản
  • Rò rỉ dầu do tai nạn
  • Sử dụng nhiên liệu hóa thạch
  • Sự nóng lên toàn cầu
  • Chất thải phóng xạ
  • Đô thị hóa
  • Chất thải động vật
  • Rò rỉ lưu trữ dưới lòng đất

Các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước

Nâng cao ý thức và xử lý rác thải để bảo vệ môi trường

Việc nâng cao ý thức sử dụng và xử lý rác thải của cộng đồng là yếu tố then chốt để cải thiện và bảo vệ nguồn nước tự nhiên. Nhiều người vẫn nghĩ rằng hành động của mình chỉ như “muối bỏ biển” và không gây ảnh hưởng đáng kể đến môi trường. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng rác thải nhựa khổng lồ trên biển là minh chứng rõ ràng cho sự tàn phá mà chúng ta đang gây ra. Toàn bộ rác thải đều đổ về các đại dương, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường và sinh vật biển.

Do đó, việc giáo dục ý thức và trách nhiệm đối với thế hệ tương lai là cực kỳ quan trọng. Chúng ta cần thay đổi nhận thức và thói quen của người dân, từ đó giải quyết các vấn đề môi trường hiệu quả hơn. Cần tăng cường tuyên truyền và giáo dục để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, từ những hành động đơn giản như vứt rác đúng nơi quy định và lên án các hành vi xả rác bừa bãi.

Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về môi trường

Trong số các nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước, ý thức cá nhân và tập thể là mấu chốt. Để khắc phục tình trạng này, cần có các biện pháp răn đe kịp thời và nghiêm khắc. Phương pháp xử lý phải nghiêm túc, công bằng và hiệu quả, tránh hiện tượng bao che và xúi giục hành vi sai trái. Hệ thống pháp luật đóng vai trò nòng cốt trong việc giải quyết các vấn đề này.

Cải thiện hệ thống xử lý nước thải

Để nâng cao hiệu quả xử lý nước thải, cần sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Nhà nước đầu tư, doanh nghiệp thi công và người dân sử dụng hệ thống xử lý. Cần tăng cường kiểm tra và giám sát hoạt động xả thải tại các khu công nghiệp để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm. Các nhà máy cần xây dựng bể xử lý nước thải thay vì xả trực tiếp ra môi trường.

Nhà nước nên đẩy mạnh đầu tư vào hệ thống xử lý nước thải và rác thải đạt chuẩn, đồng thời nghiên cứu các phương pháp khắc phục ô nhiễm nước hiệu quả hơn. Khuyến khích người dân nông thôn áp dụng giải pháp như hầm cầu tự hoại và hầm biogas cải tiến để xử lý nước thải, tránh xả trực tiếp phân và nước tiểu vào môi trường. Cải tiến sản xuất nông nghiệp bằng phương pháp tự nhiên và sử dụng cây trồng kháng sâu bệnh sẽ giúp giảm thiểu việc sử dụng hóa chất độc hại.

Ứng dụng công nghệ trong quan trắc và đo lường chất lượng nước

Một giải pháp quan trọng nữa là việc quan trắc chất lượng nước và sử dụng các thiết bị đo lường chất lượng nước. Việc thiết lập hệ thống quan trắc chất lượng nước giúp theo dõi liên tục và kịp thời phát hiện các thay đổi bất thường trong môi trường nước. Các thiết bị đo lường hiện đại có thể cung cấp dữ liệu chính xác về các chỉ tiêu như pH, độ đục, nồng độ chất ô nhiễm, và các chỉ số hóa học khác.

Nhà nước và các cơ quan liên quan cần đầu tư vào hệ thống quan trắc chất lượng nước để đảm bảo rằng các nguồn nước đều đạt tiêu chuẩn an toàn. Các công ty và tổ chức cũng cần áp dụng công nghệ này để tự động giám sát và xử lý các vấn đề liên quan đến chất lượng nước trong các khu công nghiệp và nông nghiệp. Hệ thống quan trắc hiệu quả không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn đảm bảo sự bền vững của các hệ sinh thái nước.